Wat me regelmatig opvalt, is de bijna vanzelfsprekendheid hoe leidinggevenden omgaan met veranderingen in hun teams. Iedere verandering in een team creëert namelijk een nieuw team. Het is GEEN wijziging in een bestaand team!
Allereerst heb je te maken met een aantal fasen die je als team doorloopt, Bruce Tuckman heeft daar een mooi model voor ontwikkeld. Daarnaast wordt een team steeds complexer naarmate er meer mensen in het team zitten en dat heeft te maken met de verveelvoudiging van het aantal relaties ten opzichte van het aantal teamleden.
Tuckmans stadia van groepsvorming
De Amerikaanse sociaal psycholoog Bruce Tuckman publiceerde hier voor het eerst over in 1965. Zijn model beschrijft de stadia die een doorloopt om tot een goede samenwerking te komen. Veel groepen lopen echter vast in één van deze fasen waardoor de groep nooit goed tot bloei zal komen.
Het model beschrijft vier fasen. De overgang tussen elke fase wordt gekenmerkt door een crisis en eigenlijk is de daarop volgende fase bedoeld om de crisis op te lossen. Aangezien de werkelijkheid waar een team mee van doen heeft veranderlijk is kunnen de teams de onderstaande cyclus steeds opnieuw doorlopen om op die manier steeds beter samen te werken. De onderstaande fasen worden overigens niet gepland maar doen zich na verloop van tijd vanzelf voor.
- Forming is de eerste fase. Hierin leert het team elkaar kennen. De individuen in de groep proberen conflicten te vermijden en zijn vaak routinematig bezig. De teamleden zijn nog bezig om hun plek in de groep te vinden. Ook het vertrouwen moet nog worden opgebouwd. In deze fase kan er wel met een taak of project gestart worden maar goede initiatieven komen er vaak nog niet.
- Storming wordt ook wel de conflictfase genoemd. In deze fase hebben de teamleden elkaar goed genoeg leren kennen om elkaars werkwijze en gedrag te bekritiseren en worden de verhoudingen tussen hen duidelijker. Veel mensen deinzen terug voor conflicten, ook als deze netjes besproken worden. Dit heeft als gevolg dat de meeste teams, ofwel nooit aan deze fase toekomen, ofwel compleet vastlopen in conflicten. Iemand die een groep begeleidt of de leiding heeft moet dus goed voor ogen houden dat conflicten nu eenmaal bij het groepsproces horen en niet bedreigend zijn. Leidinggevenden blijven in deze fase vaak directief.
- Norming, als een team goed door de vorige fase heen is gekomen dan is nu duidelijk hoe het team verder zal werken. Iedereen heeft nu een taak en het is duidelijk wie op welk punt de leiding neemt. Het gevaar is wel dat mensen minder snel met afwijkende ideeën zullen komen want iedereen is nu loyaal geworden.
- Performing is de fase waarin een goede combinatie is ontstaan van samenwerken en zelfstandig verantwoordelijkheid nemen. Een team dat dit punt bereikt is in staat om met weinig leiding complexe taken op een soepele manier uit te voeren. De teamleden zijn goed op elkaar ingespeeld en weten wat ze aan elkaar hebben. Er zijn ongeschreven regels ontstaan waar iedereen zich aan houdt.
Wanneer een nieuweling in een groep terechtkomt die reeds in de derde of vierde fase zit dan kan het voor deze persoon zeer lastig zijn om zich aan te passen en geaccepteerd te worden. Het kan ertoe leiden dat de groep weer teruggaat naar fase twee (Storming) en zich dan weer verder ontwikkelt. Het kan er ook toe leiden dat de persoon het buitenbeentje wordt, onderdrukt wordt of de groep moet verlaten.
(Bron: Wikipedia)
Het is dus niet zo gemakkelijk een bestaand team, en zeker een team in wording, te wijzigen. Het vraagt veel aandacht en ik adviseer altijd om een gewijzigd team als compleet nieuw team te benaderen. Of er nou iemand vervangen is of als er iemand het team heeft verlaten, dat maakt niet uit.
Relaties versus aantal teamleden
Naast de verschillende fasen die een team doorloopt, is ook van belang te beseffen dat het aantal relaties in een team exponentieel groeit ten opzichte van het aantal leden.
Ik mocht afgelopen jaar 2 compagnons begeleiden, die vanaf eind 2016 een eerste medewerker hebben aangenomen en per april dit jaar zijn ze met zijn vieren. Ze verbaasden zich er samen over dat de samenwerking zo moeizaam verliep. “Ze waren tenslotte maar een klein team”, gaven ze aan.
Wat ze zichzelf niet gerealiseerd hadden, was het volgende. Een team van 2 heeft slechts 1 relatie, namelijk die tussen de 2 personen. Op het moment dat er een 3e persoon bijkomt, ontstaan er 3 relaties. Het aantal personen gaat van 2 naar 3, maar het aantal relaties gaat van 1 naar 3. Ouders die hun eerste kind krijgen, kennen deze dynamiek maar al te goed. Het veranderde echter weer substantieel bij de komst van hun tweede medewerker in april. Het aantal personen ging ‘slechts’ van 3 naar 4. Niet zo spannend zou je zeggen. Het aantal relaties verdubbelde echter in één klap! Met 4 personen heb je namelijk 6 relaties! Dat zijn er 3 meer dan met 3 personen.
De afbeelding geeft aan hoe het aantal relaties toeneemt. De formule is overigens N x N – N gedeeld door 2.
Het moge duidelijk zijn dat deze complexiteit enorm toeneemt naarmate het team groter wordt. Als er bij een team van 10 personen 1 vertrekt, dan vertrekken er met die persoon maar liefst 9 relaties! En laten we de invloed van het vertrek op de andere 36 (!) relaties zeker niet vergeten.
Kortom: Onderschat zeker niet hoe een team verandert, als het verandert. Het wordt een nieuw team. De impact is vele malen groter dan dat je geneigd bent te denken! Begin dus gewoon weer opnieuw te bouwen. Dat is niet alleen effectiever, maar kan vooral ook heel leuk zijn. Voor jou en voor je teamleden. Ik begeleid je er graag bij.